*આપણી ભાષામાં વપરાતા શબ્દોના તત્સમ શબ્દો બહુ ઓછી ભાષામાં જોવા મળે છે.જેમકે દોરીના ટુકડાને જુદા જુદા નામે ઓળખવવામાં આવે છે.*
● દોરી - કપડાં સૂકવવા કે કઈ બાંધવા માટે
● જાળી - ભમરડો ફેરવવા માટે
● રાશ - બળદને કન્ટ્રોલ કરવાની લગામ
● વરત - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું જાડુ દોરડું
● વરતડી - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું પાતળું દોરડું
● નાથ - બળદના નાકમાં પરોવી તેને કન્ટ્રોલ કરવા વપરાતી દોરી
● રાંઢવુ - જુદા જુદા કામ માટે વપરાતી જાડી મજબુત જાડી દોરી
● નાડી - ચોરણી કે પાયજામાંં કમરે બાંધવાની પાતળી દોરી
● નોંજણું - ગાયને દોહતી વખતે પાછળના બે પગ અને પુંછડાને સાથે બાંધી ગાયની હલચલ ને રોકવા માટે વપરાતી દોરી.
● ડામણ - ઘોડા કે ગધેડાને છુટ્ટા ચરવા છોડવામાં આવે ત્યારે તેના એક આગળનો પગ અને એક પાછળના પગને સાથે દોરીથી બાંધવામાં આવે છે જેથી તે બહુ ઝડપથી દોડી શકે નહિ અને તરત જ પકડાઈ જાય. આ દોરીને ડામણ કહે છે.
● જોતર - બળદને ગાડા સાથે જોડવામાં વપરાતી દોરીનું સાધન
● નેતર - છાશ કરવા માટે વલોણાને ફેરવવા વપરાતી દોરી
■ આ ઉપરાંત દોરીના મટિરિયલને લીધે જુદા નામો છે દા. ત.
● શીંદરી- નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી.
● સૂતળી - શણમાં થી બનાવેલી દોરી
● વાણ- જંગલી વેલા વિગરે વનસ્પતિમાંથી બનાવેલી દોરી
● કાથી - નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી
...તે જ રીતે કપડાના જુદા જુદા આકારના જુદા જુદા કામ માટે વપરાતા ટુકડાના જુદા જુદા નામ છે. જેમ કે,
● ચાકળો- સુતરાઉ કાપડનો ચોરસ ટુકડો, જેમાં ભાત કરી દીવાલ પર ટીંગાડી શકાય.
● પછેડી- માથે બાંધવા અથવા ખભા પર રાખવા વપરાતો કાપડનો ટુકડો.
● ચોફાળ - પછેડી કરતા મોટા કાપડનો ટુકડો જે ખાસ કરીને ગાંસડી બાંધવા વપરાય છે.
● બુંગણ - ચોફાળ કરતા પણ મોટો જાડા કાપડનો ભાગ જે જુદા જુદા ખેતીના કામ માટે વપરાય છે.
● ફાળિયું- માથે બાંધવા માટે પાતળો કાપડનો ટુકડો
● પનિયું- કમરે બાંધવાનું કાપડ
● ગુમછો- આછું,પાતળુ લાલ કાપડ
● ઓછાડ- ગાદલાને કવર કરવા વપરાતું કાપડ.
● કામળી- ઉનનું વસ્ત્ર જે ખભા પર રાખવામાં તથા ઓઢવામાં વપરાય છે.
● મસોતું- રસોડામાં વપરાતું હાથ લુંછવા માટે તથા વાસણ લુસવા માટે વપરાતો કાપડનો ટુકડો.
● પંચિયું- શરીર લુચવા માટે અને કમર નીચે બાંધવા માટે વપરાતો કાપડનો ટુકડો.
● અબોટિયું - પૂજા અથવા અન્ય ર્ધાિમક વિધિ કરતી વખતે પહેરવામાં આવતું ધોતી જેવું કાપડ.
● લુગડું - સાડીને લુગડું પણ કહે છે.
🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮
■ ગ્રામ્ય પ્રદેશમાં વપરાતા ઓજારો ■
● પરોણો - બળદને હાંકવા માટેની લાકડી
● કળીયુ - ખેતી માટેનું સાધન
● બેલી- બે ભાગમાં વહેંચાયેલું લોખંડના સળીયાને ટીપીને બનાવેલું ખેતરમાં ઘાસ કાઢવાનું સાધન.
● ફાળ - હળનો નીચેનો ભાગ
● કોશ - ખોદવા માટે વપરાતો સીધો લોખંડનો સળિયો
● કોસ (ઉ. કોહ) - કુવામાંથી બળદ વડે પાણી કાઢવાનું સાધન
● સુંઢ - કોસનો ચામડાનો ભાગ
● ગરેડી - કોસને ઉપર ખેંચવા માટે વપરાતુ ચક્ર
● પાડો - બળદગાડીના પૈડામાંથી પસાર થતી એક્સલને જેમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે તે મજબુત મોટું લાકડું
● તરેલું - કોસમાં બળદને જોડવાનું સાધન
● ધોંસરુ - ગાડી કે હળને બળદ સાથે જોડવાનું સાધન
● પાટ - ખેડયા પછી જમીનના ઢેફા ભાંગી જમીન સપાટ કરવા વપરાતુ મોટું લાકડું
● ઈસ - ખાટલામાં વપરાતા બે લાંબા લાકડા
● ઉપલું - ખાટલામાં વપરાતા બે ટુંકા લાકડા
● પાંગથ - ખાટલાના એક છેડે ખાટલાના ભરેલા દોરડાઓ ને સખત રાખવા વપરાતું જાડું દોરડું
● તગારું - સીધી ધારવાળું નાની સાઈઝનું પતરાનું માલ ભરવાનું સાધન
● ઘમેલું - કાંઠાને ગોળ વાખેલું તગારા કરતા મોટું સાધન
● બકડીયું - તગારાને બે બાજુ કડીથી ઉપાડી શકાય તેવું સાધન
● સૂયો - કોથળાને શીવવા માટે વપરાતી જાડી સોય
● રાંપ - ખેડેલી જમીનને સાફ કરવા વપરાતું સાધન
● રંધો - સૂતારનું પાટિયા વગેરેને લીસા કરવાનું સાધન
● નેવા - છાપરામાંથી પાણી પડવાના ભાગ
● મોભ - છાપરાના મધ્યમાં આવેલ મજબુત ટેકો જેના તરફથી બંને બાજુ ઢાળ હોય
● વળી - મોભ અને દિવાલ પર રાખેલ પાતળું લાકડું જેના પર નળીયા ગોઠવી શકાય.
● સાલ - ખાટલામાં ઈસ કે ઉપળાંને બંને છેડે અણી કાઢી તેને પાયામાં બંધ બેસતા કરવામાં આવે છે આવા લાકડાને સાલ કહે છે.
● વિંધ - સાલ જેમાં નાખવામાં આવે છે તે કાણાવાળા પોલાણને વિંધ કહે છે.
● પાયો - ખાટલાના ઉભા લાકડા જે વિંધમાં સાલ બેસે તે લાકડાના ભાગને પાયા કહે છે
● ઢોલિયો - મજબુત અને મોટા અને શણગારેલા ખાટલાને ઢોલિયો કહે છે.
● નીક - ખેતરમાં પાણી લઇ જવા બનાવેલ વ્યવસ્થા ને નીક કહે છે.
● ધોરિયો - મોટી નીક ને ધોરિયો કહે છે.
● છીંડું - વાડમાં બાકોરું હોય તો તેને છીંડું કહે છે.
● ખળું - અનાજના ડુંડાને સુકવી તેને પીસીને દાણા છુટા પાડવા માટે વપરાતી જગ્યા
● કેડો - રસ્તો
● કેડી - પગ રસ્તો
● વંડી - દિવાલ
● કમાડ - મોટું બારણું
● ડેલો - મોટા કમાડવાળું બારણું.
