આપણી ભાષામાં વપરાતા શબ્દો

*આપણી ભાષામાં વપરાતા શબ્દોના તત્સમ શબ્દો બહુ ઓછી ભાષામાં જોવા મળે છે.જેમકે દોરીના ટુકડાને જુદા જુદા નામે ઓળખવવામાં આવે છે.*

● દોરી - કપડાં સૂકવવા કે કઈ બાંધવા માટે

● જાળી - ભમરડો ફેરવવા માટે

● રાશ - બળદને કન્ટ્રોલ કરવાની લગામ

● વરત - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું જાડુ દોરડું

● વરતડી - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું પાતળું દોરડું

● નાથ - બળદના નાકમાં પરોવી તેને કન્ટ્રોલ કરવા વપરાતી દોરી

● રાંઢવુ - જુદા જુદા કામ માટે વપરાતી જાડી મજબુત જાડી દોરી

● નાડી - ચોરણી કે પાયજામાંં કમરે બાંધવાની પાતળી દોરી

● નોંજણું - ગાયને દોહતી વખતે પાછળના બે પગ અને પુંછડાને સાથે બાંધી ગાયની હલચલ ને રોકવા માટે વપરાતી દોરી.

● ડામણ - ઘોડા કે ગધેડાને છુટ્ટા ચરવા છોડવામાં આવે ત્યારે તેના એક આગળનો પગ અને એક પાછળના પગને સાથે દોરીથી બાંધવામાં આવે છે જેથી તે બહુ ઝડપથી દોડી શકે નહિ અને તરત જ પકડાઈ જાય. આ દોરીને ડામણ કહે છે.

● જોતર - બળદને ગાડા સાથે જોડવામાં વપરાતી દોરીનું સાધન

● નેતર - છાશ કરવા માટે વલોણાને ફેરવવા વપરાતી દોરી

■ આ ઉપરાંત દોરીના મટિરિયલને લીધે જુદા નામો છે દા. ત.

● શીંદરી- નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી.

● સૂતળી - શણમાં થી બનાવેલી દોરી

● વાણ- જંગલી વેલા વિગરે વનસ્પતિમાંથી બનાવેલી દોરી

● કાથી - નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી

...તે જ રીતે કપડાના જુદા જુદા આકારના જુદા જુદા કામ માટે વપરાતા ટુકડાના જુદા જુદા નામ છે. જેમ કે,

● ચાકળો- સુતરાઉ કાપડનો ચોરસ ટુકડો, જેમાં ભાત કરી દીવાલ પર ટીંગાડી શકાય.

● પછેડી- માથે બાંધવા અથવા ખભા પર રાખવા વપરાતો કાપડનો ટુકડો.

● ચોફાળ - પછેડી કરતા મોટા કાપડનો ટુકડો જે ખાસ કરીને ગાંસડી બાંધવા વપરાય છે.

● બુંગણ - ચોફાળ કરતા પણ મોટો જાડા કાપડનો ભાગ જે જુદા જુદા ખેતીના કામ માટે વપરાય છે.

● ફાળિયું- માથે બાંધવા માટે પાતળો કાપડનો ટુકડો

● પનિયું- કમરે બાંધવાનું કાપડ

● ગુમછો- આછું,પાતળુ લાલ કાપડ

● ઓછાડ- ગાદલાને કવર કરવા વપરાતું કાપડ.

● કામળી- ઉનનું વસ્ત્ર જે ખભા પર રાખવામાં તથા ઓઢવામાં વપરાય છે.

● મસોતું- રસોડામાં વપરાતું હાથ લુંછવા માટે તથા વાસણ લુસવા માટે વપરાતો કાપડનો ટુકડો.

● પંચિયું- શરીર લુચવા માટે અને કમર નીચે બાંધવા માટે વપરાતો કાપડનો ટુકડો.

● અબોટિયું - પૂજા અથવા અન્ય ર્ધાિમક વિધિ કરતી વખતે પહેરવામાં આવતું ધોતી જેવું કાપડ.

● લુગડું - સાડીને લુગડું પણ કહે છે.
🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮
■ ગ્રામ્ય પ્રદેશમાં વપરાતા ઓજારો ■

● પરોણો - બળદને હાંકવા માટેની લાકડી

● કળીયુ - ખેતી માટેનું સાધન

● બેલી- બે ભાગમાં વહેંચાયેલું લોખંડના સળીયાને ટીપીને બનાવેલું ખેતરમાં ઘાસ કાઢવાનું સાધન.

● ફાળ - હળનો નીચેનો ભાગ

● કોશ - ખોદવા માટે વપરાતો સીધો લોખંડનો સળિયો

● કોસ (ઉ. કોહ) - કુવામાંથી બળદ વડે પાણી કાઢવાનું સાધન

● સુંઢ - કોસનો ચામડાનો ભાગ

● ગરેડી - કોસને ઉપર ખેંચવા માટે વપરાતુ ચક્ર

● પાડો - બળદગાડીના પૈડામાંથી પસાર થતી એક્સલને જેમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે તે મજબુત મોટું લાકડું

● તરેલું - કોસમાં બળદને જોડવાનું સાધન

● ધોંસરુ - ગાડી કે હળને બળદ સાથે જોડવાનું સાધન

● પાટ - ખેડયા પછી જમીનના ઢેફા ભાંગી જમીન સપાટ કરવા વપરાતુ મોટું લાકડું

● ઈસ - ખાટલામાં વપરાતા બે લાંબા લાકડા

● ઉપલું - ખાટલામાં વપરાતા બે ટુંકા લાકડા

● પાંગથ - ખાટલાના એક છેડે ખાટલાના ભરેલા દોરડાઓ ને સખત રાખવા વપરાતું જાડું દોરડું

● તગારું - સીધી ધારવાળું નાની સાઈઝનું પતરાનું માલ ભરવાનું સાધન

● ઘમેલું - કાંઠાને ગોળ વાખેલું તગારા કરતા મોટું સાધન

● બકડીયું - તગારાને બે બાજુ કડીથી ઉપાડી શકાય તેવું સાધન

● સૂયો - કોથળાને શીવવા માટે વપરાતી જાડી સોય

● રાંપ - ખેડેલી જમીનને સાફ કરવા વપરાતું સાધન

● રંધો - સૂતારનું પાટિયા વગેરેને લીસા કરવાનું સાધન

● નેવા - છાપરામાંથી પાણી પડવાના ભાગ

● મોભ - છાપરાના મધ્યમાં આવેલ મજબુત ટેકો જેના તરફથી બંને બાજુ ઢાળ હોય

● વળી - મોભ અને દિવાલ પર રાખેલ પાતળું લાકડું જેના પર નળીયા ગોઠવી શકાય.

● સાલ - ખાટલામાં ઈસ કે ઉપળાંને બંને છેડે અણી કાઢી તેને પાયામાં બંધ બેસતા કરવામાં આવે છે આવા લાકડાને સાલ કહે છે.

● વિંધ - સાલ જેમાં નાખવામાં આવે છે તે કાણાવાળા પોલાણને વિંધ કહે છે.

● પાયો - ખાટલાના ઉભા લાકડા જે વિંધમાં સાલ બેસે તે લાકડાના ભાગને પાયા કહે છે

● ઢોલિયો - મજબુત અને મોટા અને શણગારેલા ખાટલાને ઢોલિયો કહે છે.

● નીક - ખેતરમાં પાણી લઇ જવા બનાવેલ વ્યવસ્થા ને નીક કહે છે.

● ધોરિયો - મોટી નીક ને ધોરિયો કહે છે.

● છીંડું - વાડમાં બાકોરું હોય તો તેને છીંડું કહે છે.

● ખળું - અનાજના ડુંડાને સુકવી તેને પીસીને દાણા છુટા પાડવા માટે વપરાતી જગ્યા

● કેડો - રસ્તો

● કેડી - પગ રસ્તો

● વંડી - દિવાલ

● કમાડ - મોટું બારણું

● ડેલો - મોટા કમાડવાળું બારણું.

कभी-कभी जीवन में सख्त कदम

💫✍एक  बार  एक  बुजुर्ग  की  तबियत  खराब  हो  गई और  उन्हें  अस्पताल  में दाखिल  कराना  पड़ा। वहां पता  लगा  कि  उन्हें  कोई गम्भीर  बीमारी  है  हालांकि ये  छूत  की  बीमारी  नही  है, पर  फिर  भी  इनका  बहुत ध्यान  रखना  पड़ेगा।

कुछ  समय  बाद  वो  घर  आ गए। पूरे  समय  के  लिए नौकर  और  नर्स  रख  लिए गए।
धीरे- धीरे  उनके  पोतों  ने उनके  कमरे  में  आना  बंद कर  दिया।
बेटा- बहू  भी  ज्यादातर अपने  कमरे  में  रहते।
बुजुर्ग  को  अच्छा  नहीं लगता  था  लेकिन  कुछ कहते  नही  थे।

एक  दिन  वो  कमरे  के  बाहर टहल  रहे  थे  तभी  उनके बेटे -बहू  की  आवाज़  आई। बहू  कह  रही  थी  कि पिताजी  को  किसी  वृद्धाश्रम या  किसी  अस्पताल  के प्राइवेट  कमरे मे  एडमिट  करा  दें   कहीं  बच्चे  भी बीमार  न  हो  जाए...!!

बेटे  ने  कहा  -कह  तो  तुम ठीक  रही  हो , आज  ही पिताजी  से  बात  करूंगा।

पिता  चुपचाप  अपने  कमरे में  लौट  आए, सुनकर  दुख तो  बहुत  हुआ  पर  उन्होंने मन  ही  मन  कुछ  सोच लिया।

शाम  को  बेटा  कमरे  में आया  तो  पिताजी  बोले  -अरे  मैं  तुम्हें  ही  याद  कर रहा  था , कुछ  बात  करनी है।

बेटा  बोला  - पिताजी  मुझे भी  आपसे  कुछ  बात  करनी है।

आप  बताओ  -क्या  बात  हैं .?

तो  पिताजी  - बोले  तुम्हें  तो पता  ही  है  कि  मेरी  तबियत ठीक  नहीं  रहती, इसलिए अब  मै  चाहता  हूं  कि  मैं अपना  बचा  जीवन  मेरे  जैसे बीमार, असहाय , बेसहारा बुजुर्गों  के  साथ  बिताऊं।

सुनते  ही  बेटा  मन  ही  मन खुश  हो  गया  कि  उसे  तो कहने  की  जरूरत  नहीं पड़ी।  पर  दिखावे  के  लिए उसने  कहा,  ये  क्या  कह रहे  हो  पिताजी ...!!
आपको  यहां  रहने  में  क्या दिक्कत  है?

तब  बुजुर्ग  बोले  -नही  बेटे, मुझे  यहां  रहने  में  कोई तकलीफ  नहीं , लेकिन  यह कहने  में  मुझे  तकलीफ  हो रही  है  कि  तुम  अब  अपने रहने  की  व्यवस्था  कहीं और  कर  लो, मैने  निश्चय कर  लिया  है  कि  मै  इस बंगले  को  #वृद्धाश्रम बनाऊंगा ।

यहां  कुछ  असहाय  और बेसहारों  की  देखरेख  करते हुए  अपना  जीवन  व्यतीत करूंगा।

अरे  हाँ  तुम  भी  कुछ  कहना चाहते  थे  बताओ  क्या  बात थी...?

कमरे  में  चुप्पी  थी...

🙏कभी-कभी  जीवन  में सख्त  कदम  उठाने  की जरूरत  होती  है