આપણી ભાષામાં વપરાતા શબ્દો

*આપણી ભાષામાં વપરાતા શબ્દોના તત્સમ શબ્દો બહુ ઓછી ભાષામાં જોવા મળે છે.જેમકે દોરીના ટુકડાને જુદા જુદા નામે ઓળખવવામાં આવે છે.*

● દોરી - કપડાં સૂકવવા કે કઈ બાંધવા માટે

● જાળી - ભમરડો ફેરવવા માટે

● રાશ - બળદને કન્ટ્રોલ કરવાની લગામ

● વરત - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું જાડુ દોરડું

● વરતડી - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું પાતળું દોરડું

● નાથ - બળદના નાકમાં પરોવી તેને કન્ટ્રોલ કરવા વપરાતી દોરી

● રાંઢવુ - જુદા જુદા કામ માટે વપરાતી જાડી મજબુત જાડી દોરી

● નાડી - ચોરણી કે પાયજામાંં કમરે બાંધવાની પાતળી દોરી

● નોંજણું - ગાયને દોહતી વખતે પાછળના બે પગ અને પુંછડાને સાથે બાંધી ગાયની હલચલ ને રોકવા માટે વપરાતી દોરી.

● ડામણ - ઘોડા કે ગધેડાને છુટ્ટા ચરવા છોડવામાં આવે ત્યારે તેના એક આગળનો પગ અને એક પાછળના પગને સાથે દોરીથી બાંધવામાં આવે છે જેથી તે બહુ ઝડપથી દોડી શકે નહિ અને તરત જ પકડાઈ જાય. આ દોરીને ડામણ કહે છે.

● જોતર - બળદને ગાડા સાથે જોડવામાં વપરાતી દોરીનું સાધન

● નેતર - છાશ કરવા માટે વલોણાને ફેરવવા વપરાતી દોરી

■ આ ઉપરાંત દોરીના મટિરિયલને લીધે જુદા નામો છે દા. ત.

● શીંદરી- નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી.

● સૂતળી - શણમાં થી બનાવેલી દોરી

● વાણ- જંગલી વેલા વિગરે વનસ્પતિમાંથી બનાવેલી દોરી

● કાથી - નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી

...તે જ રીતે કપડાના જુદા જુદા આકારના જુદા જુદા કામ માટે વપરાતા ટુકડાના જુદા જુદા નામ છે. જેમ કે,

● ચાકળો- સુતરાઉ કાપડનો ચોરસ ટુકડો, જેમાં ભાત કરી દીવાલ પર ટીંગાડી શકાય.

● પછેડી- માથે બાંધવા અથવા ખભા પર રાખવા વપરાતો કાપડનો ટુકડો.

● ચોફાળ - પછેડી કરતા મોટા કાપડનો ટુકડો જે ખાસ કરીને ગાંસડી બાંધવા વપરાય છે.

● બુંગણ - ચોફાળ કરતા પણ મોટો જાડા કાપડનો ભાગ જે જુદા જુદા ખેતીના કામ માટે વપરાય છે.

● ફાળિયું- માથે બાંધવા માટે પાતળો કાપડનો ટુકડો

● પનિયું- કમરે બાંધવાનું કાપડ

● ગુમછો- આછું,પાતળુ લાલ કાપડ

● ઓછાડ- ગાદલાને કવર કરવા વપરાતું કાપડ.

● કામળી- ઉનનું વસ્ત્ર જે ખભા પર રાખવામાં તથા ઓઢવામાં વપરાય છે.

● મસોતું- રસોડામાં વપરાતું હાથ લુંછવા માટે તથા વાસણ લુસવા માટે વપરાતો કાપડનો ટુકડો.

● પંચિયું- શરીર લુચવા માટે અને કમર નીચે બાંધવા માટે વપરાતો કાપડનો ટુકડો.

● અબોટિયું - પૂજા અથવા અન્ય ર્ધાિમક વિધિ કરતી વખતે પહેરવામાં આવતું ધોતી જેવું કાપડ.

● લુગડું - સાડીને લુગડું પણ કહે છે.
🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮🐮
■ ગ્રામ્ય પ્રદેશમાં વપરાતા ઓજારો ■

● પરોણો - બળદને હાંકવા માટેની લાકડી

● કળીયુ - ખેતી માટેનું સાધન

● બેલી- બે ભાગમાં વહેંચાયેલું લોખંડના સળીયાને ટીપીને બનાવેલું ખેતરમાં ઘાસ કાઢવાનું સાધન.

● ફાળ - હળનો નીચેનો ભાગ

● કોશ - ખોદવા માટે વપરાતો સીધો લોખંડનો સળિયો

● કોસ (ઉ. કોહ) - કુવામાંથી બળદ વડે પાણી કાઢવાનું સાધન

● સુંઢ - કોસનો ચામડાનો ભાગ

● ગરેડી - કોસને ઉપર ખેંચવા માટે વપરાતુ ચક્ર

● પાડો - બળદગાડીના પૈડામાંથી પસાર થતી એક્સલને જેમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે તે મજબુત મોટું લાકડું

● તરેલું - કોસમાં બળદને જોડવાનું સાધન

● ધોંસરુ - ગાડી કે હળને બળદ સાથે જોડવાનું સાધન

● પાટ - ખેડયા પછી જમીનના ઢેફા ભાંગી જમીન સપાટ કરવા વપરાતુ મોટું લાકડું

● ઈસ - ખાટલામાં વપરાતા બે લાંબા લાકડા

● ઉપલું - ખાટલામાં વપરાતા બે ટુંકા લાકડા

● પાંગથ - ખાટલાના એક છેડે ખાટલાના ભરેલા દોરડાઓ ને સખત રાખવા વપરાતું જાડું દોરડું

● તગારું - સીધી ધારવાળું નાની સાઈઝનું પતરાનું માલ ભરવાનું સાધન

● ઘમેલું - કાંઠાને ગોળ વાખેલું તગારા કરતા મોટું સાધન

● બકડીયું - તગારાને બે બાજુ કડીથી ઉપાડી શકાય તેવું સાધન

● સૂયો - કોથળાને શીવવા માટે વપરાતી જાડી સોય

● રાંપ - ખેડેલી જમીનને સાફ કરવા વપરાતું સાધન

● રંધો - સૂતારનું પાટિયા વગેરેને લીસા કરવાનું સાધન

● નેવા - છાપરામાંથી પાણી પડવાના ભાગ

● મોભ - છાપરાના મધ્યમાં આવેલ મજબુત ટેકો જેના તરફથી બંને બાજુ ઢાળ હોય

● વળી - મોભ અને દિવાલ પર રાખેલ પાતળું લાકડું જેના પર નળીયા ગોઠવી શકાય.

● સાલ - ખાટલામાં ઈસ કે ઉપળાંને બંને છેડે અણી કાઢી તેને પાયામાં બંધ બેસતા કરવામાં આવે છે આવા લાકડાને સાલ કહે છે.

● વિંધ - સાલ જેમાં નાખવામાં આવે છે તે કાણાવાળા પોલાણને વિંધ કહે છે.

● પાયો - ખાટલાના ઉભા લાકડા જે વિંધમાં સાલ બેસે તે લાકડાના ભાગને પાયા કહે છે

● ઢોલિયો - મજબુત અને મોટા અને શણગારેલા ખાટલાને ઢોલિયો કહે છે.

● નીક - ખેતરમાં પાણી લઇ જવા બનાવેલ વ્યવસ્થા ને નીક કહે છે.

● ધોરિયો - મોટી નીક ને ધોરિયો કહે છે.

● છીંડું - વાડમાં બાકોરું હોય તો તેને છીંડું કહે છે.

● ખળું - અનાજના ડુંડાને સુકવી તેને પીસીને દાણા છુટા પાડવા માટે વપરાતી જગ્યા

● કેડો - રસ્તો

● કેડી - પગ રસ્તો

● વંડી - દિવાલ

● કમાડ - મોટું બારણું

● ડેલો - મોટા કમાડવાળું બારણું.